Saturday, January 24, 2009

Vavurpi odheokxak Ugti Chitt

Xri Vincy Quadros
Vavurpi Odheokx
Konknni (Romi lipi) Sommelon


Vavurpi odheokxak Ugti Chitt

Manest Odheokx Saiba,

Tumkam surokxit novem voros anvddetam.
JIVIT mhoinalleachea Novembr ankar 6vea panar tumi boroil’lo ‘Poilem Konknni (Romi lipi) Sahityik ani Sonskrutik Som’melon’ hea mathallea khal aslolo lekh vo ogrlekh vachlo. Tantunt tumi kitem mhunnonk sodhtat tem mhaka koll’llench na. Tumi kitem mhunnonk sodhtat tachi tumkam tori sulus asli mhunn somzotam.

Tea uprant Dezembr 29 tarkhechea Gomantak Times disalleacher uzvaddak ail’li tumchi mulakhot vachli ani tantuntui tumi akhrek kitem mhunnonk sodhtat tenvui mhaka spoxtt zaina. Tem zannun gheunk mhoji zannvay goddiek komi poddtta asot. Mhoji chuk zalear adim fuddench mafi magtam, punn tem vachtoch, apnnem khoim ubem ravchem tench tumkam somzona kai dista, oso mhozo somzut zala. Tem asum di.

Hi chitt borovpacho mukhel hetu mhollear Moddganvant Dalgado Konknni Akademin Dezembrache 20ver ani 21ver ghoddoun haddlolem poilem Konknni (Romi Lipi) Sahityik ani Sonskrutik sommelon, zache tumi vavurpi odheokx asle. Hanv Mumboint aslolean, mhojean hea sommelonak hajir zavpak xoklem na. Tori hea sommelonachea batmeancher hanvem nodor bhonvddailea ani vixex mhollear hea sommelanachem mukhel ulovp korpi Pri. Pratap Naik hannim teach disa aplem mukhel bhaxonn mhaka e-mailantlean patthoilem tem hanvem vachlem. Chodd vell ibaddinastana soroll mud’dear yetam:

Tea mukhel bhaxonnant Konknni sahityachem ani sonskrutichem bhovuch thoddem mhaka zhollkolem zalear choddant chodd fokot thomnne ani hinnsavpachim vidhanam hanvem vachlim. Hea bhaxonnak amcho khor nixedh asa. Tech porim tea somoyar vedicher kaim Konknni fuddareancho okman zala taka amcho khor nixedh. Tea-tea mha-mon’xamni Konknni khatir dil’lea yogdanak ho zabab nhoich nhoi. Aplem sadovpak sodhtoleamni khorea ani niz Konknni vavraddeanchea teagancher xellem udok ghalum noye.

Ani jen’na azun meren tumi tea bhaxonnantlea vidhanank nixedh korunk na ten’na tumi-i tea bhaxonnache bhageli thortat mhonnpant kainch horkot na. Mhonnttoch Dez. 29ver GT-int tumi dil’le mulakhotint “hanv donui pongddank (nagrivaleank ani romivaleank mhonn hanv somzotam) ektthaim haddpache proyotn kortam” mhonnlam tacher bilkul visvas dovrunk zaina. Ek tor tumi tumkanch fottoitat, na zalear “sogleank, ani sogllea velar, fottovpak sompem” mhunn tumi somzotat. Mhojea onnbhovan, mhaka dista tumi dusrea vorgant poddttat.

Tea bhaxonnantlim kaim vidhanam hanga ditam; tim kosak lavun polloyat: (Nilleant asat tim vidhanam ani tambddeant asa ti mhoji protikriya)

“Amcheach lokan. Amkam fottoun amchea lokachea bollar apli Konknni ani Nagori lipi Gõychea Razbhas Kaideant aspaun ghetli. Konknni mhonnje Devonagori lipientli Konknni hem vakya Razbhas Kaideant ghalunk laylem.”…
(Odheokxa, “Romi lipiek rajbhas kaideant aspavchi mhunn ‘sizeable’ lokan fuddem soron magnnim kelearuch hem korpak sorkarak magnnim korum yetat” oxem tumi GT-ik dil’le mulakhotint mhonnttlam; ten’na hea voilea vakyak koslem mhotv? Tech porim tech mulakhotint tumi mhonnttat ‘devonagri’ ho sobd rajbhas kaideant ghatlolean ho soglo vegllochar utpon’n zala mhunn ani te fuddem tumi mhonnttat “Fattlim 20 ek vorsam ek pillgi devonagri lipientlean Konknni xiklea ani atam okosmat bodol magop mhonnje ek vhoddlo question mark (prosnchin’n).” Hantlean tumi kitem sangonk sodhtat. Hachi tyumkam tori sulus asa mu?)

“Gõychi suttka zatoch muttbhor kalle katichea Nagori akantvadeamni amchea iskolamni apli Konknni bhitor rigoun amchea lokak aple bolieche ani Nagori lipieche gulam’ kele. Hi tanchi axil’li, naxil’li Xixi Konknni boli ani Nagori lipi tancheach lokan azun mandun gheunk na hem ugddem sot ami visrunk favo na. Tancho lok ekuch Moratthi xikta na zalear Inglix xikta, bhov thodde Konknni xiktat.”
(Odheokxa, hacher tumi sohomot asat mu? Kalle katiche ani khoinche zatiche?)

“Sorkaran Romi lipiechea ekleak soit az meren Goa Konknni Akademicho odheokx mhonn nemunk na. Ami Mukhel montrea ani her montream lagim upkar magun soit sorkaran portean he pavtti Romi lipiechea vhoddlea dusmanak ani eka Nagori akantvadeak Goa Konknni Akademicho Odheokx nemla oxi gupit khobor aikunk yeta.”
(Odheokxa, hacher tumi sohomot asat mu? Hache vorvim tumi ekvott haddpak xokot mu? Ho thomnno tumkanch nhoi mu? Ani faleam ho ‘Nagori akantvadi’ odheokx zalo zalear… tumi tor up-odheokx zavpachim sopnam pois dovrunk nant (G.T. Dez. 29), ten’na hea ‘nagri akantvadea’ fuddeant tumi Romi Commando zaun zhuzpachi himmot dakhoitole mu? )

“Ami paxiens kaddpi xant gunnache monis. Hacho orth oso nhoi sodam kall ami onit sosun tumche gulam’ ravtole. Atam amkam zag ailea ani tumcho rag aila. Ami tumkam bott dilem. Tumi amcho hat gill’lo. Atam tumi amkam akhkhe gillunk sodtat. Tumchea pasantli ani ghasantli ami amchi suttka korun ghetlea. He fuddem amche bhaxecho bavtto amchea hatant gheun ticho fuddar ami tharoytoleanv ani ghoddoytoleanv…”
( Odheokx saiba, DKA Odheokx Premanandbab Lotlikar mhonntta, “Ami Romi lipichi vollokh zat vo dhormachi korchi nhoi. Let us not identify our Romi Script with any particular caste, community or religion.” Hem Premanand-an kel’lea bhaxonant asa, (Souvenir- pan 8 chhapun ailam.) Tor ‘ami’ mhonnttat te konn ani ‘tumi’ konn – tumchea ekvottachea sobdkoxant?)

“Ixttamno, aichem hem sommelon mhonnlear amkam chepun dovorlolea amchea dusmananchea tonddar ami marlolem zoitache suttkechem ek sonnsonnit thapott. Punn visrum nakat hi fokot amchea zoitachi survat, xevott nhoi. Zoitachea sontosan ami az varear ubot ravunk favo na. Amche paim zomnir tenkun thonddsannen mukhli vatt ami sodchi poddtoli.”
(Odheokx saiba, hem sommelon tumi Konknni (Romi lipi) sahityik ani sonskrutik mhonn jahir kel’lem! Thapott marpacho mud’do khoim savn yeta? Chepun dovortat mhonnttana, toxe Romivale Romivaleank chepun dovrinant? Hache purave zai? Hantleanuch puskoll mellttole! Sodhun polloyat)

“Amchea ghamar te fuddari zale, tannim nanv zoddlem, puroskar ghetle, KPA vellar lokache duddu ani uprant sorkarache lakhamni duddu aplea bolsant ghale ani hem duddu bhitor ghalchem kam’ chaluch asa. Romi lipientle Konknnik, sorkaran tenko dilo zalear apnnak mellta tem chukot… .”
(Odheokx saiba, hea sorkarachea Konknni khatirchea duddvamni konnem ani kitle bongle bandle? Ani atam sorkaran DKA-ik 15 lakh rupia dileat tanche khustar kitle bongle bandpachi xokyotay asa? KPA-che duddu konnem bolsant ghatle ani kitle hache purave tumi diunk xokot?)

“Nagrintli Konknni fokot loka thavn sorkarak melltolea duddvancher bendor koxi dis kaddta. He duddu mellche bon’d zale zalear hech Nagori akantvadi Moratthiche kuxin uddi martole ani apunn sodanch Moratthiche bhokt asle hem ddhong korun dakhoytole. Konknnichea nanvan xoboy ghaltana tannim azun Moratthi soddunk na.”
(Odheokxa, hache kodden tumi sohomot asat mu?)

“Her rajeam thaun yeun Gõyant vosti kortolea kamgar lokak ami ghantti hem utor vaportanv. Hem utor ami vaporchem nhoi, kiteak tantlean amchi seva korpi dubllea lokak ami dukhoytanv. Tem utor vaprunkuch zai zalear az pasun tem utor ami oxem vaporum-ia. Jim konn apunn Gõykar mhonntat, Gõyant zolmoleant ani Gõyantuch jiyetat punn Konknni ulounk toyar nant ani aplea ghorant Purtuges va Inglix tastat tankam ami ghantti mhonnum-ia. Tankam amchi manachi machi diunchi naka.”
(Odheokx saiba, ho sol’lo konn konnak dita? Mhonnje amchea Gõykar bhavank ami ‘akantvadi’ mhonnun pacharche ani bhaileank ‘ghantti’ mhonnchem nhoi! Va! Kiteak? Hem bhaxonn korpi monis bhailo, hech khatir?

“Sahitya Akademi ani Jnanpitth puroskar mell’lolea Konknni borovpeanchi pustokam khoponant dekhun heach vorsa Otubr mhoineant tim Ponnje bos sttenddar bhiknnam viktat toxim sopeancher posrun zaiti sutt diun vikunk dovorlolim. Itlem korun soit thoddinch pustokam vikun gelim…”
(Odheokx saiba, Jnanpitth puroskar favo zal’leacho amkam obhiman bhogonk naka ga? DKA odheokx Premanand Lotlikar babak toso bhogta; ghoddie ho “tanchea” Hindu somazantlo mhonnun kai? Hem Premanand-an kel’lea bhaxonant asa, (Souvenir-ant (p. 8) chhapunui ailam. Tanchea (Kelekar mamachea) sahityacho asvad tumi ghetla astoloch; tor khorench tem bhiknnam viktat toxem vikpachea dorjeachem, hoi? Romivaleamni sud’dam tanchim zaitim borpam Gulab-antlean vachleant; xivai tanchem ‘Tullxi’ pustok Romintlean bhair sorlolem tem khub khoplam, mhonnje zaitea Romi lipientlean Konknni vachtoleamni vachlam, ten’na… ho amcho ekvott?)

Tumi hem bhaxonn vachunk na zalear tem tumi porot-porot vachchem ani tacher niyall korcho. Ani zor oslea prokarantlean tumi sogleank ektthaim haddunk sodhtat mhunn sangtat zalear ti ek assol fott; ani tumi tumkach fottoitat. Urfattem zalear, tumi lokam modem futt ghalunk fuddem sorleat mhunn sangpak kainch horkot na. Gõychem xant vatavoronn duxit korpachem hem poilem pavl mhonnlear ottitay zaum nozo. Ha papanchem farikponn amchea fuddlea pillganchea pillgank diunchem poddttolem. Hea sommelonantlean Konknnik, khas korun Romi Konknnik, kitem ani koslo faido zala tem sangunk hanv xokona, tachem gonnit tumich korchem. Punn tache vorvim khub amchea bhavanchim kallzam dukhovpacho mat proyotn zala mhunn sangpak fattim ravonam, ani tanche kodden ami mafi opekxitanv. Hoch duddu bore toren vaprunk zatalo, oxem disona tumkam?

Oxim sotam ami nodrek haddttolean amkam ani amchea porgottnneank pro-nagarivale mhunn toktto diun, kuxin kaddpache yotn zaleat, tachi khub mahiti astoli tumkam. Atam hi chitt boroilolean anikui toktte amkam lavpant yetole. Zaiteank amche sorxile pois korpant yetole. Konknnicho karbhar somzonaslolea Inglix batmidarank vikte gheun, amcher hol’lo korpachem kar’ya choltolem. Hachi porva na amkam! Amchim totvam khoppak khub muskil zalam, hacho onnbhov asa mhaka tori. Sot dolleam somor haddpacho mat amcho proyotn chaluch astolo!

Ek bhas mon’xa khatir asta, ani nhoi monis bhaxe khatir. Ek bhas mon’xancho ekvott korunk asta, nhoi dhuspott korunk. Zalear oslem kar’ya kiteak mhunn cholovop? Doxim zaun chol’lear Konknnicho vikas zauncho na, bogor hea fodoll vatavoronnant kaddvam dhorunk sodhtoleanchem ami kam’ pikoitoleanv. Rajkornni ho lofddo jivoch dovrunk sodhtat, karonn tankam tacho labh asa dekhun. Konnak na konnak fuddem kaddun hea prosna vorvim Gõykaram modem futt ghalunk sodtat te. Ten’na ami Gõykaramni hea tanchea naddbudhink bolli poddonk favo na. Amcho Gõykarancho prosn ami Gõykaramnich suttavo korun gheunk vavronk zai. Gõykaramni monisponnachi bhas sodanch samball’llea toxi atam-i monisponnachi bhas somor dovrunuch amche bhaxechi progoti zaum di.

Rajkornni, je niz Konknni bhoktank kholnayok korun dakhoitat, tancher amchean visvas dovrunk zata? Tannim svota Konknni pasot kitem kelam zait? Romi Konknnichea nanvan tannim kitem kelam zalear fokot apli kodel mellovpachem kam’. Apleak zai zalear ratiam modem hanga thoim uddio marun te apleak zai toslem udoll montripod mellounk xoktat zalear eka Romivaleak GKA-cho odheokx nemchoch mhunn hott dhorpak tanchi xokti kiteak komi poddtta zait? Magir to odheokx laykecho asum vo na asum; ti gozal veglli.

Fattlim panch ek vorsam Konknni mollar ek vichitr vatavoronn upzololem nodrek yeta. Gõychea donui mukhel somazanchea Gõykaram modem futt ghalpacho proyotn zal’lo dista. Aplim vikhallim totvam dusreancher thappacho yotn zal’lo dista. Aplim totvam khopounchea hetun konnak podam zalear konnak puroskar, konnak hud’de vo machievoilo son’man dil’le distat. Konnak kiteacho xouk, hem vevostit ritin sodh lavun vevhar choloil’lo nodrek yeta. Ani he ‘brainwash’ korpache prokriyek ami Gõykar sompeponnim bolli poddlole distat; karonn ami bholle monis, ani dusreanchea monant duxtt ani vikhalle ‘agenda’ astat tancher niyall korinastana ‘react’ zavpi monis ami. He amche aiche kornnek faleam poxchatap zaun faido aschona. Dekhun ami sintidan pavlam marum-ia.

Anikui khub khub boroin-xem dista. Punn vellachi khub tutt asa dekhun itlench sangun sompoitana ek mud’do tumche somor dovortam: Jen’na ami GKA-chea odheokxpodar eka Romivaleak choddouncho mhunn agro kortat ten’na Konknni (Romi lipi) sommelonak mukhel bhaxonn divpak Gõykaram modem laykecho umedvar mellonk na kai amkam?

Pornnea vorsantleo chuki novea vorsant sudhraunk proyotn korum-ia ani eka-mekak somzun ani somzaun amche bhaxek hokkachem tem melloum-ia.

Zababachi opekxa dovrun.

Fausto V. Da Costa
Ek kirkol Konknni (Romi lipi) sevok

Decembr 31, 2008

No comments: